همگام با قرآن

پندهای لقمان به فرزندش

وَ لا تُصَعِّرْ خَدَّکَ لِلنَّاسِ وَ لا تَمْشِ فِی الْأَرْضِ مَرَحاً إِنَّ اللَّهَ لا یُحِبُّ کُلَّ مُخْتالٍ فَخُورٍ

(لقمان/18)

وچهره ی خود را از روی تکبّر از مردم مگردان ، و بر روی زمین از روی تکبّر راه مرو ، زیرا خداوند هیچ مغرور ، فخر فروشی را دوست ندارد

پرهیز از تکبّر

• تکبّر و خود بزرگ بینی از صفات ناپسند اخلاقی می باشد که در آغاز از پنداری نا درست در ذهن انسان ایجاد شده و سپس در رفتار وچهره ی انسان ، آشکار می گردد . این پندار از آنجا آغاز می گردد که انسان در مقایسه ی خود با دیگران ویژگی وکمالی را در خود می بیند و می پندارد که دیگران از این ویژگی که او دارد بی بهره هستند ، لذا تصور می کند نسبت به آنها برتری دارد ، لذا آنان را در مقابل خود ، کوچک وحقیر می پندارد ، در نتیجه نگاهی از بالا به پایین نسبت به آنان پیدا نموده و برخوردی تحقیر آمیز را با آنان در پیش می گیرد .
• وجود چنین صفتی در انسان ، منشأ اعمال و رفتارهای ناپسند دیگری می شود و انسان را نیز از قُرب خداوند دور می سازد ، بسیاری از ظلم ها و ستم هایی که در گذشته و امروز در جوامع انسانی جریان دارد ناشی از خوی برتربینی وبزرگ بینی بوده و زمینه ای برای تجاوز به حقوق دیگر انسان ها و پایمال شدن حق افراد ضعیف و ناتوان گردیده است ، از این رو هدف ِقرآن کریم از طرح چنین مباحث اخلاقی ، اصلاح و تربیت انسان و آموزش ِ رفتار درست واخلاقی به او می باشد .
• در این آیه و در قالب پند های لقمان به فرزندش ، خداوند به انسان یاد آوری می کند ، وقتی با انسان های دیگر روبرو می گردد ، لازم است با تواضع و فروتنی به سخنان آنان گوش فرا داده و با حالت بی توجّه ای یا بی اعتنایی با آنان رفتار نکرده و چهره ی خود را از آنان بر نگرداند و رفتار متکبّرانه ای را با همنوعان خود در پیش نگیرد ، و مراقب باشد هنگام راه رفتن به شیوه ی افراد خود برتربین بر روی زمین گام برندارد  و از این طریق به مردم فخر نفروشد ،که در این صورت ، محبوبیت خود را نزد خداوند از دست خواهد داد .

پرسش : چرا در اینجا از عدم محبوبیت افراد ، متکبّر و فخر فروش ، نزد خداوند ، سخن به میان آمده است ؟

پاسخ : از این آیه می توان استفاده نمود ، که هدف از بهره مندی از صفات و ویژگی های اخلاقی ، رسیدن به قُرب الهی می باشد ، گر چه بهره مندی از صفات اخلاقی مثبت ، باعث محبوبیت انسان در جامعه و نزد مردم نیز می شود ، ولی آنچه برای انسان مؤمن "اصل" است ، کسب رضایت الهی و محبوبیت نزد اوست .